Bağışlarınız İçin Hesap Numaramız DOHAD - İs Bankası Gayrettepe Şubesi - 529030

Dikkat! Siyah Buz

Prof.Dr. Mikdat Kadıoğlu

Genellikle trafik sıkışıklığı ve kazalarının çoğu, yağışlı havalarda görülmektedir. Örneğin, İstanbul’da her ne kadar karlı günlerin sayısı yağmurlu günlerden az ise de, kar trafiği yağmura göre daha fazla etkilemektedir. Kar, sürücünün görüşünü engellemesi ve eriyip buza dönüşme ihtimali bakımından, özellikle de geceleyin, daha çok tehlikelidir.

Buzlanma ile mücadelede kullanılan tuz, nispeten ucuz bir çözümdür ve yollara kolaylıkla serpilebilir. Hava çok soğuk değilse tuz, buzu eritebilir. Fakat, kötü etkileri hemen belli olmayan tuzun zararları ancak 1970'lere doğru anlaşılabilmiştir. Tuzun yol açtığı paslanma nedeniyle köprüler ve yollar tahrip olmakta, yol kenarındaki bitki örtüsü de ölmektedir...

Tuz, maliyeti ve doğurduğu çevre problemleri dolayısıyla, mümkün olduğu kadar hesaplı ve doğru yerde kullanılmalıdır. Bu ise yolların hangi kısmının ne zaman, ne kadar donacağının belirlenmesine yönelik, termal haritalama gibi özel meteorolojik çalışma ve öngörüler ile mümkündür. Isıl haritalama ile yol/pist yüzeylerinin sıcaklık haritası elde edilerek donması şüpheli güzergahlar kolayca belirlenebilir ve öncelikle buralarda buzlanmayı önlemek amacıyla tuz kullanılır. Isıl haritalama ile, yol güzergahına yerleştirilmesi gereken sabit ölçüm sistemleri ve uyarı işaretleri için en uygun yerler de tespit edilebilmektedir.

Buzu eriten veya onları yoldan uzaklaştıran başka kimyasal maddeler de mevcuttur, fakat onların hepsi tuzdan daha pahalıdır ve kendilerine has çevre problemlerine neden olurlar. Dünyadaki bir çok hava alanı ve bazı karayolları sıvı etilen glikol kullanır, fakat bu balıkları ve su altı yaşamı etkileyen pahalı bir maddedir. Son yıllarda, çevreye zarar vermediğinden ve tuzdan daha az korozyona neden olduğu için kalsiyum magnezyum asetat (KMA) duyarlı çevrelerde kullanılmaya başlandı. Tuzdan daha pahalı olduğu için KMA bazı ülkelerde sadece yeni köprülerde ve duyarlı çevrelerde kullanılmaktadır.

Yol boyunca yerel hava şartlarının nasıl değiştiğini ve yolların hangi kısmının daha fazla donma potansiyeli olduğu ve bir veya iki saatlik güvenilir hava tahminleri buzlanma ile savaşta çok önemlidir. Eğer tuz veya diğer kimyasal maddeler donan yağmur veya kar yağışı ile birlikte aynı anda yollara dökülürse su, yol yüzeyinde donamayacak ve böylece daha az tuza ihtiyaç olacaktır. Öte yandan kar yağışının ne zaman sona ereceğini bilmek de karayolları ekiplerinin iş planlaması ve kaynaklarını kullanmaları açısından büyük yararlar sağlayacaktır. Hava tahminlerini iyileştirmek ve otomatik sistemler kullanarak yolların hava durumunu yakından takip etmek suretiyle tuz kullanımının minimuma indirilmesi amaçlanmalıdır.

Genellikle kara fırtınası biter bitmez de yolar asfaltın çıplak yüzüne kadar temizlenir. Bu temizlikten sonra yollar ıslakmış gibi görünür ama gerçekte yol "siyah buz" olarak adlandırılan ince bir buz tabakası ile kaplanmıştır. Siyah buz, her zaman görülemeyen şeffaf ama çok kaygan bir buz tabakasıdır. Aman yollar temizlendi diye gaza basmayın! Özellikle köprü ve rampalar birer siyah buz tuzaklarıdır.

Bütün bunları İstanbul’a kar yağdığı günlerde işten eve dönerken bir daha gece yarılarına kadar yollarda sefil olmamak için yazdım. Umarım bir işe yarar... (Benjamin Franklin’in “Some people are weatherwise but most are otherwise” sözü aslında durumuzu çok iyi açıklıyor ama ben onu Türkçe'ye çevirmekte zorlanıyorum...)