Bağışlarınız İçin Hesap Numaramız DOHAD - İs Bankası Gayrettepe Şubesi - 529030

RAHAT DURAMAYAN DÜNYA; DEPREMLERİ ÖNCEDEN HABER VEREBİLİR

NASA AMES

13 ARALIK 2001

NASA Ames Araştırma Merkezi’nden bir bilimadamına göre, yerkürenin derinliklerinden gelen sinyaller, bazı büyük depremleri bize bir kaç gün önceden haber verebilir.

California’daki Silicon Vadisi’nde, NASA Ames’de bilimadamı olarak görev yapan Friedemann Freund’a göre, bu sinyallerin kaynağı, yerkabuğunun altındaki kayaların, bir felakete yol açacak ve yeryüzünü yıkıcı bir güçle sarsacak şekilde kırılmazdan önceki gerilimlerinde yatmaktadır. Freund, keşiflerini ve teorisini San Fransisco’da sismoloji bölümünün D salonunda, Amerikan Jeofizik Birliği’nin sonbahar toplantısında sundu.

Freund, “yapılacak iş, sinyallerin nasıl okunacağını ve nasıl deşifre edileceğini öğrenmektir” dedi. “En iyi yol bu sinyallerin kaynağını ve fiziğini daha iyi anlamaya çalışmaktır. Yerkabuğundaki kayalarda bulunan sessiz elektrik yüklerini keşfetmek ileri doğru atılan bir adım olmuştur” dedi.

Depremler, tektonik plakaların, yani yerkürenin üst tabakalarındaki dev tahtırevallilerin, birbirlerine karşı sürtünmeleri nedeniyle oluşmaktadır. California’da, dev kaya kütleleri birbirine karşı kaymakta ve San Andreas fay sistemi boyunca yer sarsıntılarına neden olmaktadır.

Freund kayaların gerilmeye karşı nasıl tepki verdiğini araştırmakta. “Eğer gerilme seviyesi yüksekse, elektronik yükler yalıtkan kayaları yarı-iletken haline getirmektedir” dedi. “Yarı-iletkenler, metal ve yalıtkan madde arasında kalan, belli bir oranda  elektriksel iletkenliği olan materyellerdir ve transistör yapımında kullanılırlar.  Bu yüklerin ayrıntılarını araştırmak pek de kolay değildir. Çok hızlı, yani saniyede 300 metre (1000 ft.) hızla hareket ederler.” Freund, kayaların yarı-iletken özelliklerini ölçerek, yüklerinin pozitif olduğunu göstermeyi başardı. “Normalde, bu yükler uyku halindedirler. Ama kayalar sıkıştığı zaman bu yükler uyanır ve kaya kütlesi boyunca akmaya başlarlar.

elektrik akımı oluştururlar. Eğer elektrik akımı varsa, manyetik alan da vardır. Eğer akım zamanla değişiklik gösteriyorsa, elektromanyetik dalgalar yayılmaya başlar.

Bu elektromanyetik dalgaların frekansı muhtemelen çok düşüktür, radyo dalgalarından bile düşüktür, ama temelde aynı doğaya sahiptir. Bilimadamları uygun antenlerle ya da manyetik alan pulslarını ölçerek bu dalgaları yeryüzünde yakalayabilirler.”

Bu yükler yeryüzüne ulaştıkları zaman ne olur? Yeryüzünü yüklerler diyor Freund. Yeryüzünün onlarca hatta yüzlerce kilometre boyunca pozitif yüklenmesine neden olurlar. Yerkürenin iyonosfer tabakası da geri tetikleme olarak reaksiyon verir.

Atmosferin üst tabakalarında yer alan iyonosfer, yeryüzünden yaklaşık 90. km’de başlar ve uzaya doğru 300 km yayılır. “Yerkürenin yüzeyi pozitif yüklendiği zaman, iyonosferdeki plazma yanıt vermek zorundadır” diyor Freund ile birlikte çalışan, NASA Goddard Uzay Uçuşu Merkezi, Greenbelt’de görev yapan Dimitar Uzunov. “İyonosferik plasma, bir çok serbest elektron ve pozitif iyon içeren çok ince bir havadır. İyonosferin en alt tabakalarında bulunan ve radyo dalgalarını yansıtan plasma pozitif yüklenir.

Yerkürenin yüzeyi pozitif yüklenince, plasma yana itilir, enerjetik elektronlar üst tabakalardan, iyonosferin alt tabakalarına yayılarak iyice penetre olurlar. Bu, özellikle kısa dalga bölgelerinde; 1960larda, 1961’deki büyük Şili depreminden günler önce  ve 1964 büyük Alaska depreminden önce farkedildiği gibi, radyo dalgalarını etkilemektedir.” Bu iyonosferik değişiklikler uydulardan da izlenebilir. Rusya, Fransa ve Japonya, bu amaça hizmet etmek üzere uydu fırlatmaya hazırlanmaktadır.

Geçmişte eksik olan bilgi, yerkabuğunda elektrik yüklerinin nasıl oluştuğunun fiziksel olarak açıklanamamasıydı. Bunlar, ortalıkta dolaşan her çeşit sinyaller yayan ve hatta yeryüzüne bile ulaşabilen yüklerdir.

Yeryüzündeki kayalar tektonik kuvvetlerin etkisiyle sıkışınca ve gerilince, uyku halinde olan yükler serbest kalırlar. Bu yükler, yakın zamana kadar deprem bölgelerinde yaşayan insanlar tarafından şimşek çakması diye adlandırılan ışımalara neden olurlar. Anormal elektrik ve manyetik sinyaller, dağların tepelerinde çakan ve “Deprem Işıkları” adını verdiğimiz bu olaylara ve anormal hayvan davranışlarına neden olur.

Daha önce açıklaması yapılamayan bütün şaşırtıcı olaylar depremle ilgilidir ve tek nedeni kayalarda uyku halinde bulunan yüklerin uyanmasıdır.

Fakat; “mevcut tek yöntem olan istatistiksel olasılıklar haricinde, depremlerin önceden tahmin edilebilmesi için henüz çok erken” diyor Freund. “Ama bir gün kayalar ölümcül şekilde kırılmazdan önce, yerkürenin yaydığı  bu sinyalleri okumayı öğreneceğiz.”